سیر تحول روابط عمومی ایران و جهان

مقدمه
امروزه از روابط عمومی به عنوان هنر هشتم و دست آورد قرن بیستم یاد می کنند، علی رغم اینکه نسبت به سایر علوم علم جدیدی است، اما توانسته رده‌های عالی علمی و آزمون و خطا را به سرعت طی نموده و در سازمانها و مؤسسات به عنوان وزنه ای قوی و انکار ناپذیر جا باز کند و به جرأت می‌توان گفت امروزه هیچ موسسه یا سازمان بزرگ جهانی را نمی توان یافت که روابط عمومی نداشته باشد. روابط عمومی، مدیریت و ابزار بسیار قوی برای برقراری ارتباط با مردم و جوامع بین المللی می باشد. با توجه به اهمیت حرفه روابط عمومی در ارتباطات سازمانی که در چند دهه اخیر پیدا کرده است، چندی قبل شرکت fast compahy درجدیدترین تحقیقات و پژوهشهای خود، حرفه روابط عمومی را جزء 25شغل برتر جهان در سال 2007 معرفی کرد. البته بی مناسبت نیست برای روشن تر شدن معنای روابط عمومی به نظر پژوهشگران در این باب اشاره کنیم. کارشناسان و مؤلفان کتاب هاى این رشته از جمله، "رکس هارلو" از پیشقدمان روابط عمومى در جهان مى گوید: «روابط عمومى دانشى است که به وسیله آن سازمان ها آگاهانه می‌کوشند، بر مسئولیت اجتماعى خویش عمل کنند تا بتوانند، تفاهم و پشتیبانى کسانى را که براى توسعه اهمیت دارد، به دست آورند». در این باره انجمن روابط عمومى آلمان مى‌گوید، روابط عمومى، تلاش آگاهانه و قانونى به منظور تفاهم و استقرار اعتماد و شناخت متقابل با عموم، براساس تحقیق علمى و عملى صحیح و مستمر، میسر است.

انجمن جهانى روابط عمومى نیز اعلام داشته، روابط عمومى بخشى از وظایف مدیریت سازمان است و عملى ممتد، مداوم و طرح ریزى شده است، که از طریق آن افراد و سازمان ها مى‌کوشند تا تفاهم و پشتیبانى کسانى را که با آنها سروکار دارند، به دست آورند.به عبارت دیگر روابط عمومی هنر مردم داری است. که هوشمندانه سعی می نماید، اهداف و برنامه ی سازمان را با اتکاء به رسالت حرفه ای در قالب کار برنامه ای در جهت تحقق و حفظ منافع سازمان و مردم بکار بندد. روابط عمومی که متخصص و آئینه تمام نما و مشاور اجرایی و فکری هر سازمان و همچنین نماینده رفتاری و گفتاری وزارتخانه و نوعی نماینده نظام و دولت محسوب می شود، برای تحقق بخشیدن به اهداف یک سازمان، بایدها و نبایدهای جامعه را بررسی و با ارائه اطلاعات صحیح به مخاطب، در جهت خواسته های به حق مردم و سازمان گام برمی دارند. و مسئول پیگیری سیاسی نه تنها امور داخلی، بلکه رخدادهای بین المللی هم می باشد. تعریف های زیادی از روابط عمومی ارائه شده است،علی رغم طرح نزدیک به 800 تعریف متفاوت از روابط عمومی هنوز تعریف واحدی از آن که مورد قبول عموم صاحبنظران روابط عمومی باشد، ارائه نشد. و ابهامهای اساسی هنوز رفع نشده و هچنان وجود دارد.از جمله اینکه روابط عمومی چیست؟ برای چه به وجود می آید وظایف و حدود اختیار کارگزار و مدیر روابط عمومی در چه حدی است ؟ کارکردهای عمده آن چه می باشد ؟ و... که این ابهامها در بسیاری از سازمانها وجود داشته و پاسخ قانع کننده ای تاکنون برای آن ارائه ننموده اند.
 
تعریف روابط عمومی
اصطلاح روابط عمومی، ترجمه واژه انگلیسی Public Relations برای نخستین بار در آمریکا در اتحادیه راه آهن به کار برده شد و در ایران نخستین بار در شرکت نفت به کار رفته و دفتری در آن شرکت ایجاد شد. روابط عمومی را در زبان عربی (العلاقات العامه) ترجمه کرده اند. فعالیت های گوناگونی از روابط عمومی از سوی صاحب نظران، کارشناسان و مؤلفان کتابهای این رشته بیان شده است از جمله : رکس هارلو از پیشگامان روابط عمومی در جهان می گوید: روابط عمومی دانشی است که به وسیله آن سازمان ها آگاهانه می کوشند تا بر مسئولیت اجتماعی خویش عمل کنند و بتوانند تفاهم و پشتیبانی کسانی که برای توسعه اهمیت دارند را به دست آورند. در این باره انجمن روابط عمومی آلمان می گوید: روابط عمومی، تلاش آگاهانه و قانونی به منظور تفاهم و استقرار اعتماد و شناخت متقابل با عموم، بر اساس تحقیق علمی و عملی صحیح و مستمر، میسر است. انجمن جهانی روابط عمومی نیز گفته : روابط عمومی بخشی از وظایف مدیریت سازمان است و عملی ممتد، مداوم و طرح ریزی شده است که از طریق آن افراد و سازمان ها می کوشند تا تفاهم و پشتیبانی کسانی که با آنها سر و کار دارند را به دست آورند (یحیایی ایله ای، 1388).

 
تعریف روابط عمومی از دیدگاه افراد برجسته
برنایز: روابط عمومی عبارت است از ایجاد حسن تفاهم و قبول عامه با استفاده از قواعد واصول علوم اجتماعی.
رکس هارلو ( Rex.F.Harlow )

روابط عمومی عبارت است از دانشی که به وسیله آن سازمانها آگاهانه می کوشند به مسئولیت اجتماعی خویش عمل نمایند، تا بتوانند تفاهم و پشتیبانی کسانی را که برای موسسه اهمیت دارند، بدست آورند.
هاروود چایلدز( Harwood Chids ):

اساس روابط عمومی عرضه یک نقطه نظر نیست. هنر تعدیل طرز فکرها و نگرش ها نیست. ایجاد و توسعه روابط صمیمی و سود آور نیست. بلکه وظیفه یا کارکرد اصلی روابط عمومی آشتی دادن وسازگار کردن آن بخش از رفتار فردی و سازمانی که اهمیت اجتماعی دارد، با منافع و خواست عمومی است.
جان ماستن:
روابط عمومی آن دسته از اعمال مدیریت است که مدیر به دستیاری آن برخورد و رفتار  Public  را می سنجد و در نتیجه خط مشی ها و طرز عملهای فرد و یا موسسه را به صورتی که متضمن منافع عامه و فرد و یا موسسات مزبورباشد تعیین و برنامه عمل و فعالیت ( و ارتباطی ) خود را به منظور حصول حسن تفاهم و قبول جامعه طرح می کند.

رابرت استار کارلسون:
روابط عمومی، فعالیتهای اطلاعاتی و خط مشی هایی است که سازمان های مختلف با توسل به آنها در صدد ایجاد نگرش های مطلوب نسبت به خود و کارشان و همچنین مبارزه با نگرش های مخالف هستند.
لانک وهازلتون:
روابط عمومی کارکرد ارتباطی مدیریت است که از طریق آن سازمانها با محیط خود سازگار   می شوند. آن را اصلاح می کنند و تغییر میدهند یا آن را حفظ می کنند تا به اهداف سازمانی دست یابند.
کرونیک:
روابط عمومی مدیریت ارتباط میان یک سازمان و همگان هایی است که با آن سروکار دارند.
 
تاریخچه روابط عمومی
واژه روابط عمومی، برای اولین بار در سال 1897 در اسناد اداره راه آهن آمریکا به کار رفته است. بسیاری از اندیشمندان این حوزه ، تاریخچه روابط عمومی این کشور را به سه دوره طبقه بندی نموده اند . دوره اول در فاصله سال های 1900 تا 1929 پیرامون جنگ جهانی اول می باشد که خود به سه مرحله  طبقه بندی شده است. در مرحله اول آمریکا طی سال های 1900 تا 1914 رشد گسترده واحدهای اقتصادی، تولیدی و بازرگانی را تجربه نمود و به موازات آن مبارزه افکار عمومی بر علیه مقاصد سودجویانه صاحبان صنایع نیز رشد پیدا کرد. همین امر صاحبان صنایع و شرکت ها را به فعالیت های روابط عمومی جهت جلب افکار عمومی متوجه کرد. خبرنگار روزنامه نیویورک ورلد به نام «آی وی لی» اولین شرکت خصوصی خدماتی تحت عنوان روابط عمومی را تأسیس کرد. بسیاری «لی» را پدر روابط عمومی در آمریکا می نامند. مرحله دوم  به سال های 1914 تا 1918 میلادی بر می گردد. در این سال ها دولت آمریکا درگیر مسائل جنگ جهانی اول بود و سعی می کرد تا مقاصد جنگی و خواست های خود را توسط روابط عمومی مرتبط با مردم قرار دهد. مرحله سوم دوره تکامل روابط عمومی در آمریکا به شمار می رود و به سال های 1918 تا 1929 بر می گردد. در این سال ها مؤسسات صنعتی برای معرفی خود به انتشار مطالب وسیع، گسترده و دامنه داری دست زدند. زیرا برای آنها در جنگ جهانی اول به اثبات رسیده بود که ارائه مطالب درباره موضوعی خاص در صورتی که از روی واقع بینی و بصیرت باشد، افکار عمومی را تغییر داده و در جهت مثبت یا منفی سوق می دهد.
دوره دوم  از سال 1929 تا 1939 بود که با رشد منظم و علمی روابط عمومی ها و اعمال کوشش های فراوان جهت ایجاد توازن و هماهنگی بین منافع فردی و مصالح عامه صورت پذیرفت.
دوره سوم در فاصله سال های 1939 تا 1945 پیرامون جنگ جهانی دوم بود که در کنار کمیته اطلاعات عمومی، دولت اقدام به تأسیس اداره اطلاعات جنگ نمود و برخورداری از روابط عمومی بجز در آمریکا در سایر کشورها چون انگلیس، آلمان، فرانسه، هلند و ... هم احساس شد.
از سال 1945 تاکنون جهان با گسترش بسیار روزافزون واحدهای روابط عمومی روبرو بوده است و همراه با آن کتاب ها و مطالب زیاد در زمینه روابط عمومی تألیف شده است. مؤسسات آموزشی روابط عمومی، سازمان های سنجش افکار عمومی، انجمن ها و اتحادیه های روابط عمومی و بالاخره رشته های تحصیلی دانشگاهی روابط عمومی به وجود آمد و روابط عمومی در تمام دنیا به عنوان یک امر ضروری مورد توجه قرار گرفت.
 
روابط عمومی بعد از جنگ جهانی دوم
در سال 1948 انجمن روابط عمومی آمریکا به منظور ایجاد استانداردها و ضوابط کار روابط عمومی و در عین فراهم آوردن محلی برای اجتماع کارشناسان و مبالغه تجارت و اطلاعات جدید تخصصی در این رشته تشکیل شد. شکل گیری انجمن نشانگر بلوغ روابط عمومی بود و از اواسط دهه1950 در زمینه روابط عمومی پیشرفتهای فوق العاده ای صورت گرفته است. توسعه مقررات دولتی و افزایش تعداد گروههای حافظ منافع مصرف کنندگان را آگاه ساخته است و موسسات را ناگزیر ساخت که در قبال گروههای گوناگون مخاطب احساس مسئولیت پیدا نمایند. فنون و روشهای روابط عمومی در بخش غیرانتفاعی، بیش از پیش این موسسات را در شناساندن خدمات خود به مردم و جمع آوری کمکهای مالی کمک کرد. روابط عمومی در زمینه های سیاسی نیز روزبه روز صورت ابزار مهمی در آمد و به نامزدهای انتخاباتی کمک کرد تا برنامه هایشان به خوبی پیش برود و به مقامات دولتی و قانونگذاری یاری نمود تا سیاستها و قوانین پیشنهادی خود را به مخاطبان مورد نظر قالب کنند.
Raucher مدرس روابط عمومی آمریکا می گوید: " روابط عمومی در پاسخ به مسائل پیچیده و گسترش یافته زمان ما به صورت یک حرفه در آمد است و در جهان مملو از پیامهای گوناگون و در هم تنیده به کسی نیاز است که این پیامها را تفسیر و طبقه بندی کند و رابط میان گروههایی باشد که زبان و ارزشهای مختلفی دارند. "

در پایان باید گفت که دخالت دولت در امور اقتصادی در غرب که به آن سرمایه داری رفاه Welfare Capitalism می گویند شرکتها و موسسات خصوصی از روابط عمومی در مقام وظیفه مدیریت که حق اظهار نظر به مخاطب داده و با آن ارتباط برقرار می سازد استفاده می نمایند و به منظور حمایت از منافع عمومی بهره برداریهای اقتصادی لجام گسیخته خود را متوقف نموده و با دولت و مردم کنار می آیند. در مورد اهمیت سازمانها تنها این نکته را بیان می داریم که در سال 1973 تنها 9500 شرکت فراملیتی در جهان وجود داشت و در سال 1976 حدود 10 میلیون نفر رسما در استخدام شرکتهای چند ملیتی بودند که 3 تا 4 میلیون نفر از آنها را اتباع کشورهای در حال توسعه تشکیل می دادند.ادامه بحث روابط عمومی پس از جنگ جهانی دوم را در بخش اکولوژی سازمان مطالعه نمائید.

 
وظایف روابط عمومی
برای اینکه بدانیم جایگاه نوآوری و نقش آن در روابط عمومی کجاست نیاز است نیم نگاهی به وظایف روابط عمومی داشته باشیم. به اعتقاد اساتید این بخش ، اعمال مدیریت شایسته در جامعه، نیاز به اطلاعات و آگاهی های متقن، به روز، واقعی و کارآمد از جامعه دارد.
دستیابی به این اطلاعات و آگاهی ها نیاز به روابط عمومی قوی و پایدار را ضروری جلوه می دهد. اگر بخواهیم به عمده وظایف روابط عمومی بپردازیم می توان به 1- مطلع کردن و خبر دادن 2- ترغیب، تشویق ، ترویج  و تبلیغ 3- انجام تحقیقات  اجتماعی و افکارسنجی و پیوند آن به  منابع سازمان  و عمومی 
مردم 4- هماهنگی عوامل مورد نیاز سازمان 5- برقراری ارتباط با افراد و سازمان ها به نحوی که برای آن فرد یا سازمان اهمیت داشته یا در آینده خواهد داشت، اشاره کرد.
در پی گفتیم، جایگاه امروز روابط عمومی در نوک پیکان حرکتی هر سازمانی قرار دارد. حال با اعلام وظایف این بخش درمی یابیم که چرا یک سازمان به چنین بخشی احتیاج دارد و در واقع بودن و نبودن این بخش چه ارزشی می تواند داشته باشد؟
علیرغم هزینه بر بودن بسیاری از فعالیت های روابط عمومی، بودن این واحد در هر سازمان کمک به دیدن درست آینده، شناخت رقبا و بازار و اطلاع از نیازهای جامعه می باشد. این همان چیزی است که یک سازمان پویا به دنبال آن است.
 
نوآوری در روابط عمومی
سازمان هایی که خلاقیت و نوآوری یکی از فاکتورهای مهم و درخور توجه در کارشان محسوب می شود هیچگاه به گذشته رضایت نداده و همواره با بهره گیری از ساز و کارهای خلاقانه ، تغییر در نگرش و رفتار را سرلوحه امور خویش می دانند. آنان به ایده های نو احترام می گذارند و با رغبت و حساسیت آنها را دنبال می نمایند.
یکی از واحدهای هر سازمان پویا، روابط عمومی آن سازمان می باشد و اگر این واحد، برخوردار از پویایی و خلاقیت باشد می تواند تحرک و نشاط را به تمامی سازمان منتقل سازد. اصولاً نوآوری در کارها و برنامه های روابط عمومی فعال یکی از مؤلفه های اصلی به شمار می رود. با جهانی که هر لحظه در حال تغییر است روابط عمومی ها ناچارند به سمت ایده های نو گام بردارند.
 
 
تاریخچه و سیر تحول روابط عمومی در ایران
آنچه امروز به عنوان واحد روابط عمومی در ایران مطرح است برای نخستین بار در سال 1330 در شرکت نفت سابق ایران و انگلیس، ایجاد شداین پدیدة وارداتی از غرب تاکنون چندین دور تحول را در ایران طی کرده است :
1- روابط عمومی نوین از دهة 1330 تا اوایل انقلاب
پس از استقرار مشروطه، اطلاع‌رسانی و جلب حمایت افکار عمومی داخلی و جهانی، مطبوعات، احزاب، مجامع و محافل ملی، منطقه‌ای و بین‌المللی اهمیت فراوانی یافته بود. مدیران سازمان‌ها و رهبران اجتماعی، مذهبی، سیاسی و اقتصادی در سالهای نخست خود به انجام امور اطلاع رسانی و فعالیت‌های مجاب‌سازی و تبلیغی می‌پرداختند ولی با افزایش حجم کار وادار شدند که واحد جدیدی را به سازمان خود بیافزایند و افراد متخصص در علم اطلاع‌رسانی و تبلیغاتی را به کار گیرند تا بتوانند این بخش از وظیفه مدیریتی خود را سامان دهند. این افراد که عمدتاً دارای تجربة روزنامه‌نگاری بودند در نخستین واحدهای دفاتر روابط عمومی که در آن زمان تحت نام اداره آمار، اطلاعات، انتشارات و تبلیغات قرار داشت، مشغول به کار شدند.
نخستین دفتر روابط با عنوان «دفتر مطبوعات و اطلاعات» در واکنش به ناخشنودی رو به افزایش همگانی، فشارهای سیاسی و رقابت در کنترل منابع نفتی در دهة 1950 میلادی (دهة 1330 ه. ش) در شرکت نفت ایران و انگلیس که در کنترل انگلیسیها بود، افتتاح شد.
 
پاره‌ای از وزرات‌خانه‌ها و مؤسسات در اواخر دهة 1950 میلادی مبادرت به ایجاد دفاتری با عنوان‌‌هایی نظیر، تبلیغات، انتشارات، ارتباطات، ارتباطات مطبوعاتی و اطلاعات کردند. در دهة 1960 میلادی اصطلاح روابط عمومی، مقبولیت عامه یافت و به جای دیگر عنوان‌ها در بخش دولتی و خصوصی ایران به کار گرفته شد.
شرکت ملی نفت ایران، در 21 دسامبر 1964 میلادی یعنی 30 آذر سال 1343 هجری شمسی، به عنوان بنیانگذار روابط عمومی در ایران نخستین سیمنار روابط عمومی را در ایران و در آبادان- محل بزرگترین پالایشگاه نفت در جهان- برگزار کرد. دومین سمینار روابط عمومی در 5 اکتبر 1965 یعنی در 13 مهر 1344 در کرمانشاه برگزار شد. هدف از برگزاری این سیمنارها، شناخت روابط عمومی، مشارکت در اطلاعات و کمک به توسعة روابط عمومی به عنوان یک رشتة درسی بود.
تحول در روابط عمومی ایران با تأسیس مؤسسه عالی مطبوعات و روابط عمومی در تهران در سال 1970 میلادی یعنی در سال1346 آغاز شد، این مؤسسه آموزشی سیصد دانشجو را جهت تحصیل در دورة لیسانس روابط عمومی پذیرفت. در میان بنیانگذاران این مؤسسه می‌توان از مؤسسه کیهان و دانشگاه تهران و شرکت ملی نفت ایران نام برد. این مؤسسه در سال 1971 (1347 ه. ش) به دانشکده ارتباطات اجتماعی تغییر نام داد.
در این دوره فعالیت‌های روابط عمومی شامل جمع‌آوری بریده جراید، توجیه بالاترین مقام سازمان نسبت به پوشش خبری رسانه‌ها و تهیة جوابیة اطلاعات بود.
2- روابط عمومی پس از انقلاب اسلامی (دورة فترت سال 1357 تا 1363) :
 روابط عمومی پس از انقلاب اسلامی از سال 57 تا 63 هجری شمسی دورة فترت را گذراند. علی میر سعید قاضی در این زمینه آورده است :
«پس از پیروزی انقلاب در 22 بهمن 57 پاره‌ای از روابط عمومی‌ها به گمان اینکه در خدمت رژیم سابق قرار داشتند از سوی نسل نخستین مدیران و مسئولان مورد بی‌اعتنایی قرار گرفتند. در حقیقت قضاوت بر مشروعیت روابط عمومی بر اساس فعالیت آنها در مؤسسات دولتی زمان شاه قرار گرفت. رشتة روابط عمومی نیز از فهرست رشته‌های دانشگاهی کشور حذف شد.»
دولت مردانی که پس از انقلاب اسلامی مسئولیت ادارة مؤسسات و ادارات را پذیرفته بودند با توجه به وجود عوامل گوناگون مانند مشکلات ناشی از بازسازی سازمان‌ها و عدم تجربه در زمینه‌های تبلیغات ارتباطات و مسایل دیگر چندان توجهی به فعالیت‌های روابط عمومی نشان ندادند. در این مقطع، واحد، روابط عمومی و ارشاد اسلامی در سازمان‌ها، عموماً با مدیریت جدید کارهای ارتباطی و روابط عمومی را پیش بردند.(27)
به تدریج که کارهای موسسات و سازمان‌ها به روال عادی بازگشت و جریان امور سیر طبیعی خود را در مدیریت‌ها آغاز کرد، کمبود فعالیت‌های روابط عمومی به شدت احساس شد.
به همین دلیل در 4 تا 6 اسفند سال 1363، از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی سمیناری سه روزه جهت بررسی مسائل بنیادی روابط عمومی برگزار شد. حضور همة شخصیت های تراز اول مملکت و سخنرانی‌ در سمینار نشانگر اهمیت و ارزش روابط عمومی در مدیریت های سازمان‌ها و مؤسسات مملکتی بود.
در حقیقت مسألة بازسازی روابط عمومی پس از پیروزی انقلاب اسلامی با ابلاغ مصوبات جلسة 16 اردیبهشت سال 64 هیأت دولت آغاز شد و واحدهای روابط عمومی به فعالیت‌های اصلی خود یعنی اطلاع رسانی و تبلیغات بازگشتند.
3- دورة جنگ تحمیلی و پس از آن (سالهای 1363 تا 1376)
دو سال پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، عراق به ایران حمله کرد. در این زمان واحدهای روابط عمومی به بسیج نیروی انسانی و اعزام کارمندان داوطلب به جبهه پرداختند. در طول دورة جنگ، دوره های کوتاه مدت و بلندمدت آموزش روابط عمومی به وسیلة مرکز آموزش مدیریت دولتی برای آموزش کارمندان روابط عمومی مؤسسات دولتی و غیردولتی تشکیل شد.
 
رشتة روابط عمومی که پس از پیروزی انقلاب اسلامی از فهرست آموزش عالی حذف شده بود. در سال 1368 در دانشکدة علوم اجتماعی علامه طباطبایی  که نام همان دانشکده علوم ارتباطات اجتماعی سابق بود، بازگشایی شد. دانشگاه آزاد اسلامی نیز برای اولین بار در سال 1369 دورة کارشناسی رشتة ارتباطات اجتماعی با دو گرایش ارتباطات اجتماعی و روابط عمومی تأسیس کرد. همچنین برای آموزش کارشناسان و کارکنان واحدهای روابط عمومی ادارات در تهران و شهرستان‌ها، دوره‌های کوتاه مدت آموزشی در دانشکدة علوم اجتماعی دانشگاه علامه طباطبایی و مرکز آموزش مدیریت دولتی و یا در ادارات و وزارتخانه‌ها برگزار شد.
4- روابط عمومی پس از دوم خرداد 76 :
در انتخابات ریاست جمهوری که در دوم خرداد سال 76، برگزار شد، سید محمد خاتمی با شعارهایی چون جامعة مدنی، جامعة چندصدایی، دولت پاسخگو، مشارکت مردمی، شفافیت امور، گفتمان و مفاهیم دیگر از میدان رقابت انتخابات ریاست جمهوری پیروز بیرون آمد. این مفاهیم از مؤلفه های دولتهای نوین و مردم‌گرا بودند که جامعة جهانی در مورد آنها پیشتر اتفاق نظر خود را اعلام کرده بود. تبلیغ، ترویج و تعمیم این شعارها در طول مبارزات انتخاباتی، از طریق وسایل ارتباط جمعی، مردم را در حوزة روابط عمومی با گونه‌ای جدیدی از این رشته، یعنی روابط عمومی مخاطب مدار و مخاطب محور، آشنا کرد. روابط عمومی که از پرسشگری، نظارت، نقادی استقبال می‌کند و خود را مکلف به پاسخگویی صحیح  و شفاف و سریع می‌داند.
روابط عمومی ایران در حالی به استقبال جامعه اطلاعاتی چالش‌های آن می‌رود که طبق جستجو و تحقیق محقق هیچ‌گونه آماری دقیق از تعداد دقیق و به روز کارشناسان، امکانات، زیرساخت‌ها و استعدادهای تکنولوژیکی و نرم افزاری روابط عمومی های کشور وجود ندارد و هنوز معاونت تبلیغاتی وزارت ارشاد به عنوان متولی روابط عمومی در کشور سرشماری و نیاز سنجی‌ خاصی در این زمینه انجام نداده است.
 
 
 انجمن‌ها، نشریات، سمینارها و جشنواره‌های روابط عمومی :
انجمن روابط عمومی ایران 43 سال قبل، یعنی در اسفندماه 1346 به منظور برقراری ارتباط با انجمن بین‌المللی روابط عمومی و اشاعة فرهنگ آن در سطح کشور توسط بنیانگذاران این رشته تأسیس شد. پس از انقلاب اسلامی در سال 1363 با حضور زنده‌یاد مرحوم دکتر نطقی و تنی چند از دانشجویان وی دوباره موضوع تشکیل و احیای انجمن روابط عمومی ایران مطرح شد و مقرر شد که روند فعالیت‌های این انجمن قبل از انقلاب اسلامی مورد بررسی و مطالعه قرار می‌گیرد. دومین تجربه برای احیای انجمن روابط عمومی ایران با تلاش و همت زنده یاد محمد ملازم مدیر کل دبیرخانه تبلیغات دولت در زمان تصدی وزرات فرهنگ و ارشاد اسلامی توسط آقای خاتمی از سال 1369 آغاز شد و با تشکیل اولین مجمع خود در خردادماه 1370 پا به عرصه ظهور نهاد. هم اکنون جلسات ماهیانه این انجمن روز چهارشنبه اول هر ماه در تهران برگزار می‌شود.
در اواخر سال 1377 عده‌ای از مدرسان روابط عمومی تصمیم به شکل‌گیری تشکلی به نام «مدرسان روابط عمومی» گرفتند که هدف پیشنهادی تشکیل شدن آن هماهنگی بین استادان و مدرسان روابط عمومی برای تدریس دروس مختلف روابط عمومی در دانشگاهها بود. پس از موافقت کمیسیون احزاب وزارت کشور با تأسیس این انجمن، کمیسیون مذکور پیشنهاد داد که به منظور شرکت بیشتر علاقمندان به حوزة روابط عمومی، اسم "انجمن مدرسان روابط عمومی"، به "انجمن متخصصان روابط عمومی"، تغییر یابد. بر این اساس «انجمن متخصصان روابط عمومی» تشکیل شد. اعضای این انجمن دارای مدرک لیسانس روابط عمومی یا رشته مشابه هستند و اگر فاقد تحصیلات لیسانس هستند باید حداقل دارای 10 سابقة کار در روابط عمومی و یا اینکه سه مقالة علمی و یا یک تألیف و تحقیق داشته باشند.
نخستین نشریة تخصصی رشتة روابط عمومی، با عنوان «هنر هشتم» در سال 1374 پا به عرصة وجود گذاشت. هم اکنون چهار نشریة تخصصی ادواری روابط عمومی در سطح ملی منتشر می‌شوند که یکی از آنها همان فصلنامة هنر هشتم است که از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی منتشر می‌شود. دیگری فصلنامة تحقیقات روابط عمومی است که این فصلنامه نخستین نشریة تخصصی در حوزة روابط عمومی است که از سوی بخش خصوصی انتشار می‌یابد و سردبیر  و مدیرمسئول آن هوشمند سفیدی است. "ماهنامة روابط عمومی ایران"، ارگان انجمن روابط عمومی ایران نیز اولین پیشنهاد خود را در سال 76 منتشر کرد. نشریة کارگزار روابط عمومی هم به مدیر مسئولی مهدی باقریان نخستین شمارة خود را در زمستان 1380 منتشر کرد.
 
اکولوژی سازمان در روابط عمومی در جهان بیرون
روابط عمومی ها به علت اقتضای مبرم زمان بوجود آمده اند و وظایف آنها بهمان نسبت که پیچیدگی جامعه و همبستگی و اتکا افراد و طبقات بر یکدیگر افزایش پیدا می کند مهمتر و دامنه عملیاتشان وسیعتر می گردد.
در کلیه جوامع اتکا افراد و طبقات به یکدیگر به سرعت در حال افزایش می باشد و در هر جا که نیازها درک شده و وظایف روابط عمومی و مقام و منزلت آن در جامعه شناخته شده است. بنابراین روابط عمومی پاسخی به اقتضای زمان و نیاز عصر می باشد و از این رو در لزوم آن تردیدی نمی باشد. دانشمندان با آزمایشهای دقیق علمی ثابت کردند که بین جانوران هر دوره و محیط آن جانور ارتباط نزدیکی می باشد و با اقتضای هر محیطی گیاهان و جانوران مخصوصی به وجود می آیند. همین که شرایط محیطی عوض شد آن جانوران و گیاهان نیز راه فنا را پیش می گیرند و این امر را در اصطلاح علمی اکولوژی می نامند و فرهنگ و بستر آن را چنین معنی می کنند: 
" اکولوژی ارتباط متقابل و دسته جمعی بین موجودات زنده و محیط آن موجودات است."
امروز هر موسسه وسازمانی که در جامعه وجود دارد و یا پا به عرصه وجود می گذارد اعم از سازمان دولتی و یا غیر دولتی برای بقا و پیشرفت کار خود باید سه اصل را همواره مد نظر داشته باشد:
1)   قبول کند که نسبت به جامعه وظایفی دارد و از مسئولیت خود در مقابل مردم که از همبستگی روزافزون مردم و موسسات به یکدیگر ناشی می گردد نمی تواند غفلت کند.
2)   باید با وسائلی با مردم تماس و ارتباط داشته باشد. مردم دوردستی که نه فقط از لحاظ مسافت از موسسه دور می باشند بلکه از لحاظ طرز فکرو سلیقه نیز با موسسه فاصله دارند.
3)      راهی پیدا کند که به جامعه بقبولاند که موسسه یا سازمان برای خدمت به جامعه بوجود آمده است.
امروز رشد و بالندگی سازمان می رود تا مالکیت و حاکمیت سیاسی جوامع را در اختیار گیرد و صحبت از جهان انجمنی می رود و به طوری که پیتر دراکر در کتاب خود به نام جامعه پس از سرمایه داری Post Capitalist Society از آینده به عنوان جامعه سازمانها نام می برد و می گوید که سازمانها محیط ساخته و پرداخته انسان و اکولوژی اجتماعی جامعه پس از سرمایه داری به شمار می روند. اما همین سازمان برای بقای خویش نیاز به مبادله و تعادل با محیط بیرون خود یعنی جامعه دارد ولازمه این بقا دگرگونی مستمر سازمان در عرصه سیاستگذاری، بینش، مدیریت، تولید و ساختار اداری است یعنی سازمان زمانی می تواند به بقای خود و استمرار حیاتش در جامعه امیدوار باشد که بتواند به امواج گسترده و دمادم تغییرات بیرونی پاسخ بگوید و از ساختاری سیال و آمیبی برخوردار باشد تا در مقابل امواج تند و یا کند حوادث متلاشی نشود. امروزه صحبت از سازمانهای یاد گیرنده می باشد Learning Organization اگر ما به یک سازمان یاد گیرنده برسیم به توفیق بزرگی دست یافته ایم سازمانی که به طور دائم در حال یاد گرفتن است یعنی پوست انداختن و نو کردن مداوم خود به شیوه ها و روشها و دانش ها و فن آوری های جدید و به طور خلاصه یعنی به هنگام شدن.در حال حاظر بسیاری از شرکتهای بزرگ برای دگرگونی نظامدار و قابل پیش بینی در ساختار تشکیلاتی خود واحدهایی به نام مدیریت دگرگونی (Change Management ) را گنجانده اند.

پیتر دراکر در کتاب خود به این امر تاکید دارد و می گوید که هر سازمانی در جهان امروز باید مدیریت دگرگونی را در چارچوب تشکیلات خود بگنجاند، سازمان باید به گونه ای سازمان یابد که بتواند هر آنچه را که انجام می دهد به صورت سازمان یافته رها کند. سازمان باید یاد بگیرد تا هر از چند سال هر یک از فراورده ها، فرایندها، سیاست ها و گردش کارهای خود را زیر سوال ببرد و از خود بپرسد: اگر در گذشته دست به تولید این فراورده با این فرایند خاص، در راستای آن سیاست و در چارچوب آن گردش کاربه خصوص نمی زدیم، با علم به آنچه که امروزه می دانیم آیا مبادرت به تولید چنین محصولی با این ویژگیها می کردیم؟ و در صورتی که با پاسخ منفی روبرو شود این سوال را مطرح می کند که حالا چه باید کرد؟
آلوین تافلر در این رابطه از شرکتهای چند منظوره نام می برد که به عنوان مثال از تیم فوتبالی نام می برد که اعضا آن نه تنها قادر به گرفتن آرایشهای گوناگون برای مسابقات متفاوت می باشند، بلکه قادرند به محض شنیدن صدای سوت داور به کلی آرایش خود را تغییر دهند و مثلا به جای فوتبال، بیسبال یا بسکتبال یا هر بازی دیگری را انجام دهند.
در رابطه با بحث سازمان و محیط خود روابط عمومی با منابع تحقیقاتی و ابزاری که در اختیار دارد می تواند در تعیین فلسفه وجودی، شکل گیری و فرایند کار مدیریت تغییر در سازمان و تدوین آرام و تدریجی به دلیل عادت قابل درک نمی باشد مگر با داشتن ابزار و رویه های تحقیقی و شناختی خاص. تغییرات و دگرگونی جامعه نیز از نوع تدریجی و مستمر است ممکن است عادت به وضع موجود سازمان را از شناخت تغییرات محیطی باز دارد و سازمان برای شناخت این تغییرات نیازمند واحدهای پژوهشی و نظر سنجی همچون روابط عمومی برای شناخت افکار، گرایشها و مواضع و دیدگاهها به شیوه های مختلف از جمله تحلیل محتوا، مصاحبه با نخبگان جامعه و نظرسنجی از کارشناسان، افراد و مشتریان است.
اصولا فلسفه شکل گیری روابط عمومی در سازمان به علت نیاز سازمان از یک طرف و جامعه از سوی دیگر به شناخت متقابل برای همکاری و انجام انتظارات متقابل است و بدون جامعه ( به مفهوم محیط سازمان ) و سازمان به عنوان زیر مجموعه ای از جامعه، این دو معنا و مفهومی ندارند و نقطه تلاقی آنان فلسفه وجودی سازمان و یا به عبارت دیگر انتظارات جامعه از سازمان عدم موازنه وجود دارد، بنابراین سازمان باید همواره به فلسفه وجودی خود به عنوان یک متغیر وابسته بنگرد و پیوسته تلاش خود را به تعادل و توازن بین این دو معطوف دارد. جستجوی تعادل بین فلسفه وجودی سازمان و انتظارات جامعه باعث پویایی، تکاپو و دگرگونی دائمی سازمان می گردد.
انتظارات جامعه از سازمان ثابت نمی باشد و بر حسب شرایط و اکولوژی رشد جمعیت، تحصیلات و آگاهی مردم، فن آوری، منابع مالی و فیزیکی، فرهنگ و فعالیت رقبا دگرگون می شود و جامعه از سازمان هر روز انتظار ارتقا کیفیت، تنوع تولید و نگاه نو به محصول را دارد و سازمان اگر به تحقق انتظارات جامعه پشت کند بزودی بازار را به نفع رقیبان از دست خواهد داد.
لازم به ذکر است که رویکرد سازمان به مشکلات، نوعی رویکرد اقتضائی است Contingency Approach یعنی سازمان هر مشکل ارتباطی را اساسا منحصر به فرد دانسته و بر این باور است هر مشکلی تحت شرایط معینی بوجود می آید. راه حل مسائل ممکن است در نظریه های مختلف یا ترکیبی از نظریه ها یافت شود در این رویکرد اجازه نداریم تا برنامه ریزی ارتباطات را به صورت یک جریان عادی نظیر خط تولید در نظر داشته باشیم و اطلاعات و ارتباطات به خودی خود ضامن رسیدن به هدف نمی باشد، بلکه در کوشش برای رسیدن به هدف و حتی معتدل ترین هدفها ، برنامه ریزی دقیق براساس تحلیل و تشخیص شرایط و موقعیت اولویت دارد یا به عبارتی برای سازماندهی راهی بهتر از همه راهها وجود ندارد.( No Best Way To Organize )

نظریه اقتضائی استدلال می کند که سازمانها نه ماهیتهای مستقل بلکه نظام هایی وابسته به هم هستند و به همین دلیل سازمانها باید پیوسته با تغییراتی که در اطرافشان روی می دهد انطباق پیدا کنند. دیدگاه اقتضائی از جهت فرهنگی و فلسفی براین نظریه استوار است که جامعه جدید بر مبنای ارزشها و نظامهای چندگانه عمل می کند. این شیوه ها در برابر روشهای فراگیر و مطلق که ویژگی دوره های پیشین است قرار می گیرد. برنامه ریز ارتباطات با دنبال کردن این خط فکری باید به این نتیجه برسد که برای ایجاد ارتباط نمی توان فقط یک راه را " بهترین راه " دانست.
ویژگی روابط عمومی سنتی و آرمانی
·        سنتی:

1)      اطلاع رسانی
2)      مدیریت مداری (ارجعیت منافع سازمان)
3)      فاقد اصول اخلاقی
4)      ارتباط یک سویه
5)      تأثیرگذاری بر افکار عمومی
6)      اقناع از طریق نفوذ
7)      عدم موازنه قدرت بین مخاطب و منبع
8)      سلطه گرایی
·        آرمانی:

1)      اطلاع یابی + اطلاع رسانی
2)      مخاطب گرایی (ارجعیت منافع مخاطب)
3)      دارای اصول اخلاقی
4)      ارتباط دوسویه
5)      تأثیر گذاری و تأثیر پذیری بر افکار عمومی
6)      تفاهیم از طریق گفتگو
7)      وجود موازنه قدرت بین مخاطب و منبع
8)      مشارکت گرایی
 
تفاوتهای روابط عمومی و تبلیغات
یکی از بزرگترین تفاوتهای روابط عمومی و تبلیغات در برنامه‌ریزی است به طوری که روابط عمومی برای بلندمدت برنامه‌ریزی می‌کند اما تبلیغات در کوتاه‌ترین زمان ممکن به‌دنبال نتیجه‌است و البته این ریسک کار را بالا می‌برد. روابط عمومی با صبر وحوصله و اختصاص زمان به مشتری برای فکر کردن و نیز همین زمان برای شرکت در جهت جلب رضایت هرچه بیشتر مشتری و ارائه خدمات بهتر سعی در دائمی کردن مشتریان و مخاطبان شرکت دارد.
ارئه چهره واقعی و شفاف شرکت به مشتریان، از وظایف مهم روابط عمومی است و اگر این درک بوجود آید که مشتریان صاحبان اصلی شرکت هستند و بدون وجود آنها شرکت وسود دهی معنی نخواهد داشت در می‌یابیم که باید به روابط عمومی حرفه‌ای به دیده یک عنصر و یک لازمه در هر سازمانی نگریسته شود.
مدیران عامل و مدیران رده‌های بالا زمان کافی برای رسیدگی به سیل اطلاعاتی که هر روزه به سازمان‌ها سرازیر می‌شوند، ندارند والبته تمام این اطلاعات نیز به کار آنها نمی‌آید در این زمینه دسته بندی این اطلاعات، به روز آوری آنها و شناخت ارتباط آنها با سمت‌های متفاوت مدیران نه تنها به صرفه جویی در زمان آنها کمک فراوانی می‌کند بلکه باعث جلوگیری از پراکندگی و سردر گمی واحدهای مختلف سازمان می‌شود. این کاتالیزور تصمیم گیری در سازمان تا حد زیادی به مشتریان نیز کمک می‌کند. و آنها هم می‌دانند برای مطالبات خود به کجا مراجعه نمایند.
امروزه مشتری مداری نه به عنوان یک شعار که به عنوان یک رکن اصلی در سود آوری و بقای سازمان‌ها و شرکت‌ها به موضوعی حیاتی تبدیل شده‌است و دیگر نمی‌توان با شعار دادن بدون عمل گفت که سازمانی به این امر پرداخته‌است یا سازمان این ادعا را داشته باشد در حالیکه در عمل مشتریان رضایتی از سازمان ندارند.
بازگو کردن واقعیت‌های سازمان‌ها برای مشتریان و حد این شفاف سازی دغدغه اصلی روابط عمومی‌ها است چرا که آنجا که پای بازگو کردن اسرار سازمان در میان است میان حقوق مشتری و اسرار سازمان باید به بهترین نحو توازن برقرار کرد.
ساختن چهره‌ای مناسب از سازمان در میان مردم و مخاطبان اصلی سازمان یا شرکت و نیز مطرح کردن نام یا برند در بین این همه سازمان و شرکت که روزانه به تعداد آنها افزوده می‌شود، کاری است که تنها یک روابط عمومی حرفه‌ای و آگاه از عهده آن بر می‌آید.
روابط عمومی به دنبال سود دو طرفه‌است و مثل تبلیغات تنها به سود سازمان خود فکر نمی‌کند و در واقع روابط عمومی تلاش دارد تا با ارتباطی هدفمند و موثر، ضمن برآوردن نیازهای سازمان خود در جهت شکل دهی صحیح به ارتباط مشتریان و سازمانش اقدام کند و از این طریق ارتباط مخاطبان با سازمان را تسهیل کند.
 
نتیجه گیری
اکنون در عصر معاصر کشورهای مترقی که دارای بالاترین فناوری روز و در پیشرفت علوم، فنون و تکنولوژی از کشورهای پیشتاز می باشند، و مدعی تأسیس اولین دفتر روابط عمومی در جهان هستند. به علت کمرنگ بودن نقش روابط عمومی و نیروی متخصص، در ارتباط با جوامع بین المللی و داخل کشور خود با نهادها و سازمانهای مختلف با مشکل عدیده ای مواجه شده اند. با همه وظایف مذکور در حال حاظر چه در کشورهای مترقی، چه درکشورمان ایران تا کنون کارشناسان امر و کسانیکه درحرفه روابط عمومی صاحبنظر هستند با وجود سعی و تلاش بی وقفه نتوانسته اند روش مناسبی برای کاهش دغدغه های مردم ارائه نمایند.از این رو ضعفهایی همچون عدم نگاه جدی دستگاها به این مدیریت، نگرانی از انتشار صحیح اطلاعات، پیگیری نکردن مطالبات مردم، کمبود نیروی متخصص، عدم استقلال نسبی به عنوان یک مدیریت، محدود کردن فعالیتها به امر خواص همچنان باقی مانده است. و تا رسیدن به نقطه مطلوب و اهداف مورد نظر فاصله زیادی وجود دارند.
منابع
1-   امینی، رضا. ضرورت پژوهش در روابط عمومی. تهران: دانشکده علوم ارتباطات اجتماعی، 1375
2-    باقری، احمد. تاریخچه روابط عمومی.وبلاگ http://prbagheri.persianblog.ir

3-    سایت سازمان جهاد کشاورزی استان قزوینhttp://pr.maj.ir/portal/
4-    سایت انجمن روابط عمومی ایران http://www.prsir.org/contain.asp